اقتصاد چیست؟ ( مفاهیم پایه ای اقتصاد )

اقتصاد چیست؟ تعریف علم اقتصاد چیست؟ اقتصاد در اصطلاح چگونه تعریف می شود؟ اقتصاد خرد و یا اقتصاد کلان چگونه از یکدیگر جدا می شوند؟ مفاهیم پایه ای که برای آشنایی یا شروع اقتصاد باید بدانیم کدام یک هستند؟ اتفاقات و رفتار های اقتصادی حاکم را چگونه می توانیم با مفاهیم اقتصادی توضیح و توجیه کنیم؟ امروز با یک مقاله کامل و پایه ای در رابطه با علم اقتصاد برای آن دسته از کاربرانی که تمایل دارند با بخشی از اینگونه مفاهیم، تعاریف و رفتار ها آشنا شوند در خدمت شما هستیم. با ما همراه باشید.

خواسته یا ناخواسته شما با زندگی در جوامع و داشتن زندگی اجتماعی همه روزه در گیر اقتصاد هستید. این که بدانید و بتوانید تصمیمات و پیش بینی های اقتصادی داشته باشید، نیازمند آشنایی حداقلی با علم اقتصاد است.

اقتصاد به زبانی ساده

این که چگونه دلالان، سازمان ها، تصمیمات بانک ها و بانک مرکزی، صحبت ها و تصمیمات سران نظام و دولت، پیام ها و توییت های روسای جمهور ابر قدرت های دنیا، لفظ ها و نرخ های سلاطین و پادشاهان سکه و دلار و ارز و … خیلی سریع بر زندگی شما کاربران تاثیر می گذارد و یا اینکه تورم چیست و چگونه محاسبه می شود، چرا ایرانخودرو و سایپا را انحصارگران خودرو می نامند، رقابت و بازار رقابت چیست، کجا سرمایه گذاری کنیم، یا اینکه خالص تولید ملی، شاخص های اقتصادی، تولید خالص و ناخالص داخلی معیار های سنجش و مقایسه کشور های از منظر تولید، توزیع، فروش، بیکاری، سیاست های مالی و پولی و ….. همگی در چهارچوبی قرار می گیرند که اقتصاد نامیده می شود.

نمی توانید در اجتماع باشید و متاثر از قوانین حاکم بر اقتصاد نباشید. وقتی هم در ایران زندگی کنید تاثیر این قوانین بیش تر و بیش تر و البته تعاریف آن هم بیش تر و بیش تر به گوش شما میرسد. پس حتی اگر علاقه ای هم به اقتصاد نداشته باشید باید حداقل سواد و دانش پایه ای در رابطه با اقتصاد داشته باشید تا متوجه این اخبار و تعاریف باشید تازه اگر نخواهید ناخواسته تمامی زندگی خود را به واسطه دانش ناقص و پیش بینی های اشتباه، در گیر اقتصاد و قوانین آن کنید.

علم اقتصاد چیست (Economics)

با مطالعه جوانب اجتماعی انسان زمانی که به بررسی نحوه تولید محصولات و خدمات در راستای برطرف کردن نیاز های انسان و سپس بررسی توزیع و مصرف آن ها می رسیم وارد مبحث علم اقتصاد شده ایم. تعاریف زیادی از بزرگان در رابطه با اقتصاد ارائه شده است که برخی از Hن ها را در ادامه مطرح می کنیم.

ژان باپتیست سه علم اقتصاد را اینگونه تعریف می کند :

علم تولید، توزیع و مصرف ثروت

لیونل رابینز اقتصاد را :

اقتصاد دانشی است که رفتار انسان را در رابطه با اهداف و وسائل کمیابی که قابلیت استفاده‌های دیگری نیز دارند، مطالعه می‌کند

آلفرد مارشال در کتاب خود اصول علم اقتصاد، این علم را:

اقتصاد، مطالعه انسان است در کسب و کار معمولی‌اش در زندگی. اقتصاد به کاوش در این می‌پردازد که چگونه انسان درآمدش را کسب و آن را مصرف می‌کند؛ بنابراین، از یک جنبه مطالعه ثروت است و از جنبه مهم دیگر، بخشی از مطالعه خود انسان است

همانطور که می بینید تعاریف مختلفی در رابطه با اقتصاد مطرح شده است و هر یک به نحوی به تعریف Hن پرداخته اند.

در همان ابتدای کار اقتصاد به دو شاخه یا قسمت تقسیم می شود که مجموعا با یکدیگر اقتصاد را تشکیل می دهند. این تقسیم بندی ابتدایی و کلی، همان اقتصاد خرد و اقتصاد کلان است.

اقتصاد خرد  Microeconomics

به گفته investopedia اقتصاد خرد،  شاخه ای از اقتصاد و مجموعه مطالعات اجتماعی در رابطه با تاثیر یک فرد بر روی نحوه توزیع و مصرف منابع ( کالا و یا خدمات) است. اینکه چرا کالا و خدمات ارزش های متفاوتی دارند و چرا و چگونه یک فرد (خریدار و فروشنده) به تنهایی یا در تعامل با سایر افراد جامعه روی این ارزش تاثیر گذار است.

در واقع در اقتصاد خرد رفتار یک فرد در بازار های مختلف مورد مطالعه قرار می گیرد و در آن نحوه انتخاب مشتری و عواملی که بر آن تاثیر گذار است تا  نحوه عرضه و تقاضا مورد بررسی قرار می گیرد.

اقتصاد کلان Macroeconomics

به گفته economictimes اقتصاد کلان شاخه ای از علم اقصاد است که این علم در سطح یک مجموعه همچون یک کشور یا منطقه و… به کار می رود و مواردی همچون تورم، بیکاری، نرخ رشد، تولید ناخالص داخلی، قیمت ها و… مورد بررسی قرار می گیرند. این دست مطالعات معمولا توسط دولت ها و سازمان ها برای مدیریت مسائل اقتصادی یک کشور مورد استفاده قرار می گیرد.

عرضه و تقاضا Supply and demand

به گفته investopedia عرضه و تقاضا یکی از پایه ای ترین مفاهیم اقتصاد و البته ستون تعریف بازار در اقتصاد است.

تقاضا مقدار کالا و یا خدماتی است که توسط خریداران و یا مشتری ها در بازار در خواست یا طلب می شود. در واقع این مقدار مورد تقاضا (تعداد)، مقداری است که مشتری یا متقاضی حاظر است در ازای قیمتی مشخص آن را خریداری کند. این رابطه بین قیمت و مقداری که تقاضا می شود قانون تقاضا نام دارد . طبیعی است که با ثابت بودن سایر شرایط با افزایش قیمت، تقاضا کمتر می شود و با کاهش قیمت تقاضا بیش تر می شود.

عرضه مقدار کالا و یا خدماتی است که می تواند وارد بازار شود. در واقع اینجا عرضه همان مقداری کالا و یا خدماتی است که ارائه دهنده سرویس یا تولید کننده محصول، حاضر است در ازای دریافت پول (قیمت مشخص) وارد بازار کند و به دست مصرف کننده و متقاضی برساند.

طبیعی است که به ازای ثابت بودن شرایط، تولید کننده و ارائه دهنده خدمات، به ازای افزایش قیمت حاظر است مقدار بیشتری از این کالا و یا خدمات را وارد بازار کند که به آن قانون تقاضا عرضه می گویند.

بازار در اقتصاد Market

اولین چیزی که با شنیدن بازار در ذهن شما کاربران نقش می بندد، مکانی است که در آن عرضه کننده می تواند محصول یا خدمات خود را به متقاضیان بفروشد. این تعریف البته خیلی هم از تعریف بازار در اقتصاد دور نیست.  به گفته  investopedia  در بازار عرضه کنندگان یا تولید کنندگان با مشتری ها و یا متقاضی ها در تعامل هستند و در آنجا کالا و یا خدمات خرید و فروش می شود.

این مکان ممکن است فیزیکی باشد و در آن افراد برای تعامل حضور داشته باشند و یا فیزیکی نباشد و به صورت مجازی این دو گروه با یکدیگر تعامل و خرید و فروش داشته باشند. پس به بیانی کلی مارکت یا بازار مجموعه عرضه کنندگان (فروشنده ها )، متقاضیان ( خریداران) کالا یا سرویس اطلاق می شود که علاوه بر تمایل، توانایی انجام این کار را هم داشته باشند.

تعادل در بازار  Economic equilibrium

به گفته investopedia در بازاری که در آن عرضه کننده و تقاضا کننده وجود دارد گاهی ممکن است مقدار عرضه از تقاضا پیشی گیرد یا کمتر شود و یا بالعکس. پس در حالت پایدار تقاضا و عرضه باید با هم برابر یا متناسب باشند که در صورت بر هم خوردن این تعادل مازاد یا کمبود به وجود می آید.  این کمبود یا مازاد یا به عبارتی دیگر بر هم خوردن تعادل بازار ( با تحلیلی ساده بر اساس آنچه تا به حال گفتیم)  مشکلات اقتصادی به باز خواهد آورد.

تورم Inflation چیست؟

به گفته thebalance  تورم در واقع افزایش قیمت (فزاینده و نامنظم)  کالا و خدمات است. تورم یعنی اینکه شما با افزایش تورم برای پر کردن باک خودرو، خرید شیر و یا کوتاه کردن موی خود باید هزینه بیش تری نسبت به قبل پرداخت کنید. در واقع هزینه زندگی کردن با افزایش تورم بیش تر می شود و از سوی دیگر نیز قدرت خرید شما کاهش پیدا می کند.

پس فراموش نکنید اگر به عنوان مثال قیمت محصولات و خدمات افزایش پیدا کند دولت می تواند با افزایش حقوق، دستمزد و مجموعا افزایش قدرت خرید، تورم را مهار و یا نرخ آن را کاهش دهد. با افزایش نرخ تورم در یک کشور متعاقبا ارزش پول آن کشور هم کمتر می شود.

شاید برای شما کاربران ابر تورم و تعریف آن هم جالب باشد که در یوکارت زیر از هاو کن یو می توانید ان را مشاهده کنید.

نرخ تورم: درواقع درصدی است که سرعت رشد کالا و یا خدمات را در دوره های یک ماه یا یکسال بیان می کند. زمانی که به عنوان مثال نرخ تورم ماهیانه یک محصول 2 درصد است و قیمت این محصول 100 هزارتومان، این محصول ماه آینده یا افزایش قیمت دو هزارتومانی، 102 هزار تومان قیمت خواهد داشت.

تاثیر تورم: تورم به واسطه کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمت ها به راحتی باعث فشار اقتصادی و متضرر شدن طبقه معمول و فقیر جامعه و البته منفعت اقشار متمول و سرمایه دار می شود.

دلیل تورم: دلایل بسیاری برای به وجود آمدن تورم می توان ذکر کرد ولی به صورت معمول برهم خوردن عرضه و تقاضا ( افزایش تقاضا در مقابل کاهش عرضه) است. با افزایش پولی که در جامعه در گردش است (نقدینگی) و تولید نشدن و نبود خدمات و کالا متناسب با آن تورم به وجود می آید.

نقدینگی در اقتصاد

 

به زبانی ساده نقدینگی که یکی از مفاهیم اقتصاد کلان است، مجموع پول و هر آنچه که قابلیت سریع تبدیل به پول شدن را دارد ( مانند سپرده بانکی، سکه، طلا و …) در یک کشور است. زمانی که گفته می شود که حجم نقدینگی در کشور ما بالاست یعنی پول نقد و شبه پول (هر آنچه که می توان در زمان کوتاه به پول تبدیل کرد، همچون طلا، سکه، و…) در دست مردم زیاد است.

تاثیر نقدینگی در اقتصاد: همان طور که مدام در اخبار شما کاربران می شنوید که باید حجم نقدینگی کنترل شود و یا کاهش یابد به این دلیل است که با افزایش پول در حال گردش و شبیه پول در دست مردم، متعاقبا میل و رقبت برای خرید کالا و خدمات افزایش پیدا می کند و این در حالی است که تولید کننده به این سرعت نمی تواند حجم تولید کالا و یا خدمات را افزایش دهد پس طبیعتا کمتر از چیزی که مردم در بازار ها طلب می کنند کالا و خدمات وجود خواهد داشت.

این کمبود کالا و خدمات همانطور که بالا تر در عرضه و تقاضا به شما کاربران هاو کن یو گفتیم باعث افزایش قیمت از سوی تولید کنندگان و نتیجه این دو افزایش تورم است. از سوی دیگر نیز به سبب کمبود کالا ناچار مردم به کالا های تولید خارج و واردات روی می آورند که خود باعث کاهش تولید محصول در داخل و البته افزایش بیکاری و نهایتا رکود اقتصادی می شود.

همانطور که میبینید نقدینگی و افزایش آن در جامعه مشکلات اقتصادی فراوانی را برای یک کشور به ارمغان خواهد آورد.

تولید ناخالص داخلی GDP

این که گه گاه شما می شنوید که فلان کشور قدرت برتر اقتصاد دنیا یا منطقه است، بر چه اساس طبقه بندی یا رتبه بندی می شود؟ شاخص های مختلفی برای رتبه بندی اقتصاد یک کشور در اقتصاد کلان وجود دارد ولی شاید یکی از پایه ای ترین، بهترین و البته مهم ترین شاخص ها برای بررسی وضعیت اقتصاد یک کشور و رتبه بندی  اقتصادی، شاخص تولید ناخالص داخلی یا  GDP است.

به گفته ی سایت  thebalance تولید ناخالص داخلی یا Gross Domestic Product که به اختصار GDP  نامیده می شود در واقع ارزش تمام چیزی (کالا یا خدمات) است که توسط افراد، شرکت و کارخانه ها در داخل یک کشور تولید می شوند. مهم نیست این افراد از کجا امده باشند و متولد آن کشور باشند یا نه مهم این است که در مرز های داخلی کشور این تولید اتفاق بیافتد. 

همانطور که میبینید این شاخص یکی از بهترین شاخص ها برای رتبه بندی اقتصاد کشور های مختلف است.  نحوه محاسبه و کشور هایی که در دنیا بالاترین GDP  را دارند به همراه توضیحات تکمیلی می توانید در یوکارت بالا از هاو کن یو مطالعه کنید.

در زیر هم می توانید کشور هایی که بیش ترین سود بانکی را به کاربران می دهند مشاهده کنید.

هزینه‌ی فرصت Opportunity cost

انسان به واسطه محدودیت هایی که دارد باید دست به انتخاب بزند. انتخاب کردن به معنی برگزیدن یک مورد و از دست دادن موارد انتخاب نشده است. مثلا شما زمانی که برای یک ساعت آینده مابین یادگیری در یک کلاس زبان و یا رفتن به باشگاه و ورزش کردن، باشگاه ورزشی را انتخاب می کنید شما این فرصت برای یادگیری را از دست داده اید و یا بالعکس، هرچند شما به تناسب اندام و سلامت خود پرداخته اید.

در اقتصاد نیز این هزینه گاهی قابل محاسبه است تا به وسیله آن بهترین تصمیم برای حداکثر استفاده از منابع استفاده می شود.

مفهوم کشش در اقتصاد Elasticity

به گفته study کشش در اقتصاد امروز به نظر نمی رسد که شبیه این باشد که هرچه یک جنس ارزان تر پس مشتری هم  بیش تر خواهد داشت.

در بحث  کشش در واقع تغییر رفتار متقاضی نسبت به قیمت یک محصول و یا یک خدمات است. زمانی که یک کالا و یا خدماتی در شکل های مختلف خیلی نمی توانند نسبت به کیفیت یکدیگر متفاوت باشند ( مثلا آب معدنی ها خیلی نمی توانند نسبت به یکدگیر در کیفیت متفاوت باشند)  دارای کشش بالا هستند. اگر کارخانه آب هاو کن یو قیمت محصول آب معدنی خود را افزایش دهد مشتری و مصرف کننده به دلیل اینکه تفاوتی بین آب معدنی ها  این شرکت با مابقی نیست، به سراغ محصول دیگری می رود.

از سوی دیگر اگر کالا یا خدماتی دارای کشش کم باشد با تغییر قیمت به دلیل نبود محصول مشابه مصرف کننده باز آن کالا را خریداری و مصرف خواهد کرد.  مفهوم کشش در ارزش یا قیمت گذاری محصولات بسیار مورد توجه قرار می گیرد تا بهترین قیمت و یا پر سود ترین قیمت برای یک کالا انتخاب شود.

کالای جانشین و کالای مکمل

کالاهای مکمل (Complementary good) کالاها هایی هستند که برای مصرف به یکدیگر نیازمند هستند. همانند قند و چای و یا روغن خودرو و خودرو.

از سوی دیگر کالا های جانشین Substitute good که در مقابل کالای مکمل است کالایی است که قابلیت جایگزین شدن با کالای دیگر را دارد. همانند چای و قهوه و یا شکر و قند و یا موتور و خودرو